De Werkgroep Experimentele Archeologie

(WEA)

 door: Thomas Mons

Een archeoloog vindt wel voorwerpen, maar hoe weet je waarvoor ze dienden? En weet je vanuit je vondsten hoe de samenleving er uit heeft gezien? Hoe toon je vervolgens aan andere mensen hoe het leven er vroeger uit zag? Dat kan niet met de gewone archeologie, daarvoor is experimentele archeologie en levende geschiedenis nodig.

Eind 2011 sloot de AWN een samenwerkingsovereenkomst met de Nederlandse Jeugdbond voor Geschiedenis (NJBG). Een onderdeel van de NJBG is de Werkgroep Experimentele Archeologie (WEA) en deze werkgroep stel ik u voor in dit artikel.
De WEA richt zich op de IJzertijd,  inheems-Romeinse tijd en de Vroege Middeleeuwen en is onderverdeeld in twee leeftijdscategorieën: de medioren (12-15 jaar) en de 16+ (16-26 jaar).
Wij voeren experimenten uit met betrekking tot archeologische vondsten en levende geschiedenis.
 
Levende Geschiedenis
De WEA houdt zich met name bezig met levende geschiedenis. Dat wil zeggen dat wij zoveel mogelijk aspecten van het leven uit de IJzertijd (of een andere periode) proberen te benaderen. De mogelijkheden hiertoe worden begrensd door de beschikbare kennis over het leven toen en door onze eigen vaardigheden, de beschikbare tijd en de aanwezige gereconstrueerde spullen. We besteden veel tijd aan het leren en het beoefenen van oudtijdse ambachten, zoals het maken van kleding, smeden, klussen aan de boerderijen en koken op vuur. Dit doen we in openluchtmusea, zoals het Eindhoven Museum, waar we bezoekers een beeld geven van onze bezigheden. Daarnaast komen we op het ijzertijdterrein Haps waar geen bezoekers komen. Dit geeft beginners de kans om rustig te leren en we kunnen wat minder IJzertijd-verantwoord experimenteren. De smidse is bijvoorbeeld redelijk modern en niet zo ‘basic’ als een ijzertijdsmidse. Hierdoor kunnen we leren smeden in een makkelijker omgeving en als we dat onder de knie hebben, overstappen naar het moeilijker ‘IJzertijd-verantwoord’ smeden.
 
Experimenten
Van experimenten spreken we bij de WEA als we op de manier van vroeger archeologische vondsten proberen te repliceren of als we een bepaalde techniek op verschillende manieren uitvoeren om erachter te komen welk resultaat het dichtst bij de archeologische vondst komt (bijv. ijzersmelten). Dit gaat dus een stapje verder dan de levende geschiedenis en komt meestal als natuurlijk vervolg als een WEA’er basisvaardigheden heeft geleerd.
Daarnaast organiseert de WEA om de paar jaar een leefexperiment. Hierbij proberen deelnemers een week lang helemaal historisch verantwoord te leven. Alle moderne dingen die we normaal nog wel gebruiken (zoals lucifers, pakken melk, ‘moderne’ groentesoorten, kip) mogen dan niet meer. De WEA deed een aantal keren mee aan een internationaal ijzerwin-symposium, waarbij is geprobeerd ijzer te maken uit ijzererts op de manier waarop dit in de IJzertijd gebeurde. Ook nam de WEA enkele keren deel aan het experimental event van de studievereniging L.A.S. Terra van de studenten archeologie van de Universiteit Leiden.
De meeste initiatieven voor experimenten komen van de leden zelf. Hierbij kan de WEA voor materiaal, zoals stof, houtskool of leer zorgen. Experimenten kunnen in veel richtingen gezocht worden. Voorbeelden zijn het onderzoek doen naar kledingvondsten en dan kledingreplica’s maken, het zelf verven van stof met de verfplanten van toen, het met verschillende methoden lang houdbaar maken van vlees, het koken in aardewerken potten, het bewerken van hout en leer tot gebruiksvoorwerpen etc.
Ook organiseert de WEA workshops voor haar leden. Zo was de WEA een keer op zoek naar eetbare planten onder begeleiding van een professional en gaf iemand een workshop over vuurmaken. De WEA is op het moment bezig om een weekend te organiseren waarin we leren hoe we kookpotten moeten maken.
 
Terreinen
Wij zijn op meerdere nagebouwde historische terreinen actief, op het moment zijn dit vooral HAPS en het Eindhoven Museum. HAPS is een gereconstrueerd ijzertijddorpje in de buurt van Apeldoorn. In HAPS houden we de zomerkampen en organiseren we regelmatig weekenden.
In het Eindhoven Museum (voormalig Historisch Openluchtmuseum Eindhoven) zitten we meer als een levende geschiedenisgroep: we vertellen aan bezoekers wat we doen en gebruiken overdag alleen correcte materialen en kleding. Op het EM helpen we mee tijdens klusweekenden en tijdens weekenden wanneer het museum open is.
Er zijn ook terreinen waar we wat minder vaak komen, zoals Schothorst in Amersfoort. Daarnaast zijn we betrokken bij de ontwikkeling van een nieuw terrein waar we ook gaan helpen met het bouwen van de huizen.
 
De kampen
In de zomervakantie organiseren wij ‘ijzertijdkampen’ op het HAPS-terrein. De ‘medioren’ duiken een week lang de Prehistorie in om kennis te maken met levende geschiedenis. We gaan aan de slag met onze eigen ijzertijdkleding en leren tasjes maken, hakken hout voor het vuur en zijn natuurlijk een groot deel van de dag bezig met eten koken. Gelukkig is er ook tijd voor spelletjes in het bos, waarbij de medioren kennismaken met de natuur en er veel gezelligheid is rond het kampvuur. Deze zomerkampen worden vooral door de NJBG gepromoot en een groot deel van onze leden komt via deze zomerkampen bij de WEA terecht.
Naast het mediorenkamp is er een kamp voor de 16+ groep. Vaak doen we dit in HAPS maar de afgelopen jaren vonden onze kampen ook regelmatig in het buitenland plaats. De 16+ kampen in het buitenland zijn erop gericht om ervaring en kennis op te doen van experts in andere openluchtmusea. In 2011 waren we in Lejre in Denemarken: http://www.sagnlandet.dk. Een groep verbleef daar een week en leerde vooral veel over ijzertijdkleding, waarin ze in Lejre zijn gespecialiseerd. In 2012 bezochten we Butser Ancient Farm in Engeland: http://www.butserancientfarm.co.uk/. Daar hielpen we met het dekken van het dak van een ijzertijdboerderij, een vaardigheid die we ter plekke leerden.
 
Met dit artikel willen wij graag onze zomerkampen onder de aandacht brengen. Alhoewel de meeste AWN’ers buiten de NJBG-leeftijd vallen, heeft u misschien (klein)kinderen die onze kampen erg leuk zouden vinden. Mocht dat zo zijn, kijk dan op www.njbg.nl of www.wea.njbg.nl. Daarnaast zullen wij als WEA in Westerheem verslagen van onze experimenten of activiteiten plaatsen. In de tweede week van februari doen we mee aan een leefexperiment in het Eindhoven Museum. Misschien kunnen we Westerheem dus al snel hierover een verslag aanbieden.
 
Thomas Mons is lid van de WEA.
 
Afbeeldingen
Afb. 1. Smeden op het HAPS-terrein. Foto: David de Jong.
Afb. 2. Medioren zomerkamp. Foto: David de Jong.

Deel deze pagina